Śmierć jest częścią życia. To, że o niej myślimy, nie oznacza, że chcemy szybko odchodzić z tego świata. A czasem warto się zastanowić, czy to, co zgromadzimy za życia nie stanie się kością niezgody po naszej śmierci. Nie jesteśmy w stanie w 100% oszacować, kiedy się to wydarzy, więc warto pomyśleć o testamencie – obojętnie, czy jesteśmy młodzi, czy starsi wiekiem. A może wiedza dotycząca testamentów przyda nam się przy załatwianiu spraw rodzinnych? Wszak nikt z naszych bliskich nie będzie wiecznie żył…

[stan prawny: styczeń 2011]

 

Kto może sporządzić testament?

Osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych – czyli osoba fizyczna, pełnoletnia, nie ubezwłasnowolniona. Osoba ta musi być świadoma i mieć swobodę w podjęciu decyzji czy wyrażeniu woli (nie może być chora psychicznie, niedorozwinięta, być pod wpływem różnych środków itp.) Należy pamiętać, że w przypadku sporządzenia w wyniku błędu lub groźby, testament jest nieważny.

Czym się charakteryzuje testament?

– jest to jednostronna czynność prawna na wypadek śmierci (wywołuje skutki prawne dopiero z chwilą śmierci).

–  jest to oświadczenie woli zawsze TYLKO JEDNEJ osoby.

– można go odwołać w każdej chwili (zarówno cały testament, jak i jego konkretne postanowienia).

– trzeba zachować konkretną formę, by testament był ważny.

– jeśli testament zostanie unieważniony, dziedziczą spadkobiercy według kolejności zawartej w ustawie (Kodeks cywilny).

Jakie są rodzaje testamentów?

Testamenty możemy (wg ich formy) podzielić na dwie grupy – zwykłe i szczególne.

Zwykłe to takie, które można sporządzić niezależnie od okoliczności. Sporządzamy go kiedy chcemy, możemy to zrobić w jednej z trzech form:

• własnoręczny (holograficzny) – w całości napisany pismem ręcznym przez testatora (osobę, która rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci). Szerzej omówiony zostanie na końcu notki.
• notarialny – powszechnie uważany jest za najbezpieczniejszy. Sporządza się go w obecności notariusza (lub poza granicami Polski – konsula RP). Oryginał dokumentu pozostaje w kancelarii notarialnej, można dostać wypis. Notariusz może odmówić sporządzenia testamentu powołując się na konkretne powody, ale możemy złożyć zażalenie na tę odmowę (w ciągu 7 dni).
• allograficzny (administracyjny) – oświadczamy ustnie swoją wolę wobec wskazanej osoby urzędnika (wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu lub gminy bądź kierownika USC) i min. 2 świadków (spełniających pewne warunki, do tego testament nie może przewidywać dla nich korzyści). Z tego oświadczenia sporządza się protokół z datą, odczytuje się go i podpisuje.

 

Szczególne – sporządzane tylko w wyjątkowych okolicznościach (jeżeli zaistnieje obawa rychłej śmierci lub jeśli zachowanie zwykłej formy w danej sytuacji jest niemożliwe czy znacznie utrudnione). Tracą moc po 6 miesiącach od ustania okoliczności, które spowodowały skorzystanie ze szczególnej formy.

• ustny – wyrażony przy jednoczesnej obecności min. 3 świadków (jeden ze świadków lub osoba trzecia spisuje oświadczenie do roku od jego złożenia). Przy stwierdzeniu treści tego testamentu przed sądem, świadkowie muszą zeznawać i odpowiadać na pytania sądu. Taki testament będzie uzasadniony np. w chwili wypadku.
• wojskowy – sporządzany przed sędzią wojskowym lub w obecności 2 albo 3 świadków, tylko w czasie mobilizacji, wojny lub przebywania w niewoli. Mogą go sporządzać żołnierze pełniący czynną służbą wojskową, pracownicy cywilni sił zbrojnych i osoby cywilne towarzyszący siłom zbrojnym.
• testament na polskim statku morskim lub powietrznym – tu akurat nie musi wystąpić obawa rychłej śmierci, wystarczy sam fakt podróży. Sporządza się go przed dowódcą statku lub jego zastępcą, w obecności 2 świadków.

Najprostszy i najmniej wymagający wysiłku jest testament zwykły własnoręczny (holograficzny).

Czym się charakteryzuje?

– jest w całości spisany pismem ręcznym, osobiście przez testatora, w znanym przez niego języku. Nie można korzystać z maszyny do pisania czy komputera.

– teoretycznie można go napisać czymkolwiek na dowolnym podłożu (np. kredką na papierze toaletowym, sprayem na ścianie, ale musi się go dać odczytać). Najlepiej jednak napisać go długopisem lub piórem na kartce.

– podpis – musi być umieszczony pod całą treścią, jest równoznaczny z zakończeniem pisma (wszystko, co napiszemy poniżej podpisu, będzie nieważne!). Podpis to zwykle imię i nazwisko testatora, ale jeśli ktoś ma charakterystyczny pseudonim bądź zwykle podpisuje się inaczej i można go przez to zidentyfikować, to taki podpis jest także dopuszczalny.

– data – jej wskazanie ma znaczenie, gdy spadkodawca sporządził kilka testamentów lub gdy zarzuca się, że mógł być niezdolny do jego sporządzenia. Dlatego zdecydowanie lepiej, żeby była, by nikt nie miał wątpliwości. Data = dzień miesiąc i rok lub ewentualnie opisowo – „w dniu moich 60. urodzin” czy „w wigilię Bożego Narodzenia 2010”.

 

Przykładowa treść testamentu własnoręcznego:

(można go sformułować inaczej, po swojemu, dodać coś lub zmienić, ale dobrze mieć pojęcie, jak wygląda choćby jeden z przykładowych tekstów)

 

 

(miejscowość), dnia ….

TESTAMENT

Ja, niżej podpisany (imię i nazwisko) …. urodzony w (miejscowość) …. w dniu (data) …. r. do spadku po mnie powołuję:

– w (ułamek, np.: ¾) …. części spadku (imię i nazwisko) …., urodzoną/ego w (miejscowość) …. w dniu (data) …. r., zamieszkałą/ego w (adres) ….,

– w (ułamek, np.: ¼) …. części spadku (imię i nazwisko) …., urodzoną/ego w (miejscowość) …. w dniu (data) …. r., zamieszkałą/ego w (adres) …..

(Uwaga: dodatkowo spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby np.:)

Zobowiązuję spadkobierczynię/spadkobiercę (imię i nazwisko) …., aby tytułem zapisu nieodpłatnie przeniósł/osła na rzecz (imię i nazwisko) .…, urodzonej/ego w (miejscowość) …. w dniu (data) …. r., zamieszkałej/ego w (adres) .…, własność (określenie przedmiotu wchodzącego w skład  spadku np.: samochodu osobowego marki .… o numerze rejestracyjnym .… oraz np. wchodzącą w skład masy spadkowej zabytkową zastawę stołową) ….

Taka jest moja ostatnia wola, którą w pełni świadomie wyrażam.

…………..

(podpis)

 

[UWAGA! JEST TO STAN PRAWNY NA STYCZEŃ 2011 – prawo zmienia się na tyle często, że warto sprawdzić, np. Kodeksie cywilnym, czy na pewno ta powyższa treść jest aktualna]